Διδατορικό στην Χριστιανική επιστήμη

[Σωτήριος]

Διδακτορικό στην Χριστιανική Επιστήμη Νοεμβρίου 17, 2010
Posted by Ζωντανό Ιστολόγιο in : Ορθοδοξία / Εκκλησία    , trackback


Πριν από λίγα χρόνια, μια επιστημονική συνάντηση βιολόγων στο Ηράκλειο της Κρήτης έδωσε αφορμή ν' ακουστούν κραυγές, πρωτοφανείς για μέλη επιστημονικής κοινότητας, κατά της «εμμονής της Εκκλησίας» να έχει άποψη στο θέμα της δημιουργίας του σύμπαντος. Εξάλλου, ο μαχητικός αθεϊστής Richard Dawkins γράφει ότι ο Francis Crick, ένας από τους θεμελιωτές της επανάστασης στη μοριακή γενετική, «παραιτήθηκε από τη θέση του ως εταίρου του Κολεγίου Churchill στο Cambridge λόγω της απόφασης του Κολεγίου να χτίσει παρεκκλήσι, κατ' εντολήν ενός από τους ευεργέτες»1.
Τέλος, μια μορφωμένη κυρία, που πιστεύει ότι με τη φιλοσοφία μπορεί να φτάσει στην τέλεια αυτογνωσία, μου απάντησε με φρίκη –όταν της είπα πως μια αγράμματη γιαγιά μπορεί να γίνει αγία μόνο και μόνο επειδή πηγαίνει με απλότητα στην εκκλησία κάθε Κυριακή– πως μια τέτοια αγία μόνο κατασκευασμένη από την Εκκλησία μπορεί να είναι και η ίδια «ποτέ δεν πρόκειται να την προσκυνήσει». Η απάντησή της προκάλεσε φρίκη σε μένα, γι' αυτό, με τις ευχές μου, της αφιερώνω και το παρόν άρθρο.

Όμως, παρά το γύρισμα της πλάτης του σύγχρονου μορφωμένου ανθρώπου στο χριστιανικό παρελθόν της Ευρώπης, αλλά και της Ελλάδας, δεν έχω δει μέχρι τώρα ούτε μία σοβαρή κριτική κατά του χριστιανισμού. Όσοι ασκούν κριτική, πλάθουν ένα φανταστικό ομοίωμα του χριστιανισμού και στη συνέχεια ασκούν κριτική σ' αυτό –στον καθολικισμό, στον προτεσταντισμό, στον ηθικισμό, στους μεσαιωνικούς θεολόγους που δημιουργούσαν αυθαίρετα «δόγματα» και προσπαθούσαν να τα επιβάλουν στους ανθρώπους, στους διεφθαρμένους κληρικούς, σε διάφορες απλοϊκές λαϊκές θρησκευτικές ιδέες κ.τ.λ.
Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται η βιβλιογραφία που δίνει πληροφορίες για την αυθεντικότητα του χριστιανισμού. Η βιβλιογραφία αυτή βέβαια είναι σχεδόν αποκλεισμένη από τα γενικά βιβλιοπωλεία (παρόλο που φιλοξενούν ολόκληρα ράφια με βιβλία για το μυστικισμό της Άπω Ανατολής και τα δυτικά υποπροϊόντα του) και βρίσκεται μόνο σε εξειδικευμένα «χριστιανικά βιβλιοπωλεία», εκεί όπου δε μπαίνει ποτέ ο ανυποψίαστος αναγνώστης, αλλά εκεί ακριβώς όπου πρέπει να την αναζητήσει ο συστηματικός και αντικειμενικός ερευνητής. Σε αυτό το χριστιανισμό θα ήθελα κριτική. Σημειωτέον όμως, ότι η απλή απιστία δεν είναι κριτική. Κριτική σε μια επιστήμη (επιτρέψτε μου να χαρακτηρίσω το χριστιανισμό επιστήμη, γιατί δεν είναι αλήθεια ότι βασίζεται στην τυφλή πίστη) γίνεται μόνο με τη χρήση των δικών της μεθόδων και επαλήθευση ή διάψευση των υποτιθέμενων αποτελεσμάτων τους. Και η «μέθοδος» του χριστιανισμού για την «ανακάλυψη» του Θεού, δηλαδή για τη συνάντηση μαζί Του, δεν είναι η έκσταση ούτε η μηχανική επανάληψη κάποιων λατρευτικών τύπων, αλλά η κάθαρση της καρδιάς από τα πάθη και το άνοιγμά της στην ταπεινή αγάπη που ενώνει όλα τα πλάσματα του σύμπαντος.
ΠΗΓΗ ΖΩΝΤΑΝΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ
Η προσπάθεια αυτή βέβαια μπορεί να είναι επίπονη και μακροχρόνια, όπως κάθε επιστημονική σπουδή. Και, όπως κάθε σοβαρή έρευνα που αποσκοπεί στην ανακάλυψη νέας γνώσης, δε γίνεται από έναν άνθρωπο μόνο, αλλά με τη συνεργασία περισσότερων, έμπειρων στην ίδια επιστήμη, που κατευθύνουν στην αρχή τον αρχάριο ερευνητή, αλλά δεν τον ποδηγετούν ούτε τον καταπνίγουν, ούτε φυσικά και του υποβάλλουν κάποια συμπεράσματα. Συνεργάζονται μαζί του και στη συνέχεια τον αφήνουν να προχωρήσει ο ίδιος στο δρόμο των ανακαλύψεων.

Οι έμπειροι αυτοί συνεργάτες –η «επιστημονική επιτροπή» του «διδακτορικού» μας– είναι οι άγιοι. Ακόμη και οι «μικροί άγιοι», οι ταπεινοί αλλά σοφοί χριστιανοί που μπορεί να συναντήσεις στο δρόμο σου, που δεν κάνουν «θαύματα», αλλά έχουν ανοίξει την καρδιά τους και έχουν εγκαταστήσει την αγάπη μέσα τους. Φυσικά ένας «μορφωμένος», που κατέχει τις επιστήμες ή τη φιλοσοφία, δύσκολα θα καταδεχόταν να γίνει μαθητής τους.

Έτσι σας έστησα, φαινομενικά, μια παγίδα. Σας προκαλώ να βρείτε έναν άσημο, άγνωστο, ταπεινό, πιθανόν ολιγογράμματο και ηλικιωμένο, αλλά ευσεβή άνθρωπο, άντρα ή γυναίκα, και να του ζητήσετε να σας βοηθήσει να «ανακαλύψετε το Θεό» ή, τέλος πάντων, να ανακαλύψετε αν υπάρχει Θεός. Θα πρέπει όμως να κάνετε ό,τι σας λέει. Στην αρχή η καρδιά σας μπορεί να πονέσει, γιατί θα σπάνε κομμάτια από μέσα της –περιττά κομμάτια, που θα πέφτουν σ' ένα νοερό κάδο.

Μην ξεχνάτε πως ο Χριστός γεννήθηκε σ' ένα στάβλο και μεγαλώνοντας δεν είχε «πού την κεφαλήν κλίνει». Μπορεί ο δικός μου δάσκαλος νά 'ναι τυλιγμένος σε κουρέλια, να τον σιχαίνομαι, και να χρειάζεται να του πηγαίνω κάθε μέρα ένα πιάτο φαγητό για να ζήσει –τα μάτια του όμως μάλλον θα με αποζημιώνουν για την προσπάθεια που θα καταβάλλω στην «υπηρεσία» του.
Συνεχίζεται η παγίδα: αν, με τον καιρό, η καρδιά σας δεν ειρηνεύει, ίσως να μην έχετε βρει τον κατάλληλο άνθρωπο, όπως δε βρίσκουμε πάντα από την αρχή τον κατάλληλο γιατρό, διατροφολόγο ή γυμναστή, και να χρειαστεί να τον αλλάξετε. Δώστε πάντως στο Θεό το περιθώριο που θα δίνατε στον εαυτό σας, για να σπουδάσετε μια επιστήμη, με την οποία είστε εντελώς άσχετος: ας πούμε, τέσσερα χρόνια βασικό πτυχίο, δύο χρόνια μάστερ και τρία χρόνια διδακτορικό. Νομίζω πως εννιά χρόνια μαθητείας σ' έναν ορθόδοξο «γέροντα» ή «γερόντισσα» (έτσι λέμε τον πνευματικό δάσκαλο, αλλά μπορεί και να μην είναι γέρος –αν και μάλλον θα έχει κάποια ηλικία, αν έχει προχωρήσει στο δρόμο που σας ενδιαφέρει) είναι υπεραρκετά για να επιτρέψουν στο Θεό να βρει ανοιχτή την καρδιά σας και να σας αποκαλύψει την απέραντη αγάπη Του, έτσι απλά, σαν «αύρα λεπτή» (Γ΄ Βασιλειών, 29, 122), χωρίς να χρειαστεί να μασήσετε φύλλα δάφνης, να χορέψετε ιερούς χορούς ή ν' ανεβείτε σε μαντικό τρίποδα. Για να μη σας απογοητεύω, ίσως να χρειαστεί πολύ μικρότερο διάστημα από εννιά χρόνια –ίσως είστε έτοιμος, αλλά δεν το ξέρετε. Ο καιρός θα δείξει.
Μπορεί το δάσκαλό σας να τον αναζητήσετε σε μοναστήρια, αλλά μπορεί και σε γηροκομεία, ΚΑΠΗ ή φτωχογειτονιές [\"Νεκρός\": ή και τρελάδικα (κλικ εδώ)]3. Μπορεί και να είναι η μητέρα σας, η γιαγιά σας ή μια γριά θεία που έχετε παραμελήσει... Ξέχασα να σας πω πάντως ότι θα πρέπει να είναι χριστιανός ορθόδοξος, επί της ουσίας (χωρίς να αποκλίνει ούτε «ανατολικά» ούτε «δυτικά»), γιατί... τέλος πάντων η ορθοδοξία είναι η επιστήμη ανακάλυψης του Θεού που θεωρώ έγκυρη. Οι μέθοδοι των διαφόρων θρησκειών μπορεί να σας οδηγήσουν ν' ανακαλύψετε τον «εσώτερο εαυτό σας», αλλά τώρα ερευνούμε το αν υπάρχει Θεός, έτσι δεν είναι;
Φυσικά υπάρχουν και εξαιρετικά μορφωμένοι χριστιανοί δάσκαλοι. Ο μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος π.χ. είναι αστροφυσικός, πρώην εργαζόμενος στη ΝΑSΑ, και σήμερα κατέχει διάφορες θέσεις στο ελληνικό επιστημονικό στερέωμα. Όμως η ανάληψη μαθητείας σ' έναν κατά κόσμον αγράμματο, αλλά κατά Θεόν σοφό, μπορεί να γκρεμίσει τις βεβαιότητές σας για την επάρκεια της δικής σας μόρφωσης.
Τέλος –η ειρωνεία συνεχίζεται, μόνο που, πιστέψτε με, δεν είναι καθόλου ειρωνεία– μη με ρωτήσετε αν έχω ανακαλύψει εγώ αυτό που εσείς ζητάτε ν' ανακαλύψετε. Αν απαντήσω όχι, ίσως σας σκανδαλίσω – κι αν απαντήσω ναι, ίσως πω ψέματα ή, κι αν έχω φτάσει κάπου, ίσως το χάσω. Έτσι κι αλλιώς δεν είμαι εγώ ο δάσκαλος που αναζητάτε, είμαι απλά ένας μέτριος έως κακός συμμαθητής.
Πώς είπατε; Δεν πιστεύετε στο Θεό; Σας το είπαν οι φιλόσοφοι, οι επιστήμονες και οι καλλιτέχνες του αιώνος τούτου; Πιστεύετε μόνο στη «θετική ενέργεια» και στις κρυμμένες δυνάμεις του ίδιου του ανθρώπου; Σας το είπαν οι σοφοί της ανατολής, που επεδήμησαν στο δυτικό κόσμο, για να απορρίψουν τα παραδοσιακά δόγματα και να σας βοηθήσουν να διαμορφώσετε τα δικά σας;
Μάλλον χωρίς μια εννιάχρονη μαθητεία σε κάποιον που δύσκολα θα καταδεχτείτε να θεωρήσετε δάσκαλο, δε δικαιούστε να είστε και τόσο βέβαιοι.

Σημειώσεις

1 Richard Dawkins, Η περί Θεού αυταπάτη, Κάτοπτρο, Αθήνα 2007, σελ. 124.

2 Κατά την Παλαιά Διαθήκη, όταν ο προφήτης Ηλίας κρυβόταν στα βουνά, κυνηγημένος από το βασιλιά και τη βασίλισσα, του μίλησε ο Θεός. Ήρθε σφοδρός άνεμος, συντρίβοντας τα βράχια, σεισμός και φωτιά, αλλά ο Θεός δεν ήταν σ' αυτά. Κατόπιν ήρθε «φωνή αύρας λεπτής» και ο Κύριος ήταν εκεί: Και ιδού πνεύμα μέγα κραταιόν διαλύον όρη και συντρίβον πέτρας ενώπιον Κυρίου, ουκ εν τω πνεύματι Κύριος. και μετά το πνεύμα συσσεισμός, ουκ εν τω συσσεισμώ Κύριος. και μετά τον συσσεισμόν πυρ, ουκ εν τω πυρί Κύριος. και μετά το πυρ φωνή αύρας λεπτής, κακεί Κύριος.
3 Μερικές εκπληκτικές περιπτώσεις σύγχρονων απλών ανθρώπων που έφτασαν σε υψηλό επίπεδο αγιότητας δημοσιεύονται στο βιβλίο Ασκητές μέσα στον κόσμο, έκδ. Ησυχαστηρίου «Άγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος» στη Μεταμόρφωση Χαλκιδικής.

Πηγή: Νεκρός για τον κόσμο – αυθεντικός τίτλος: Η επιστημονική έρευνα για το Θεό


Popularity: 2%

ShareThis

Λέξεις κλειδιά: Θεός, αγιότητα, αθεΐα, δημιουργία, επιστήμη, μόρφωση

Σχετικές καταχωρήσεις:
Ιστορία και εθνική συνείδηση στον 21ο αιώνα (0)
Σε τι διαφέρει ο αναρχικός από τον άγιο; (1)
Μπεν Κάρσον: αληθινή ιστορία πίστης, παιδείας και επιστήμης (1)
Τι να απαντήσουμε όταν κάποιος μας λέει ότι δεν υπάρχει Θεός (44)
Άγιος Λουκάς ο Ιατρός, Αρχιεπίσκοπος Κριμαίας (5)
Δεν είναι περίεργο; (1)
Ο σχολικός αγιασμός του ξεχασμένου Θεού αφορμή ξεσηκωμού (4)
Πολιτική, ἡρωισμός και ἁγιότητα (0)
Avatar και Θεολογία (23)
Πως βρήκα το Θεό στη Σοβιετική Ένωση (0)

[Iaspis]

Όμως, παρά το γύρισμα της πλάτης του σύγχρονου μορφωμένου ανθρώπου στο χριστιανικό παρελθόν της Ευρώπης, αλλά και της Ελλάδας, δεν έχω δει μέχρι τώρα ούτε μία σοβαρή κριτική κατά του χριστιανισμού. Όσοι ασκούν κριτική, πλάθουν ένα φανταστικό ομοίωμα του χριστιανισμού και στη συνέχεια ασκούν κριτική σ' αυτό –στον καθολικισμό, στον προτεσταντισμό, στον ηθικισμό, στους μεσαιωνικούς θεολόγους που δημιουργούσαν αυθαίρετα «δόγματα» και προσπαθούσαν να τα επιβάλουν στους ανθρώπους, στους διεφθαρμένους κληρικούς, σε διάφορες απλοϊκές λαϊκές θρησκευτικές ιδέες κ.τ.λ.

Πολὺ εὔστοχη παρατηρήρηση! Κριτικὴ κατὰ τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας, οὐσιαστικὰ δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει, διότι ἡ ὅποια κριτικὴ συσχετίζεται μὲ ἕνα «φανταστικὸ ὁμοίωμα», εἴδωλο μὲ ἄλλα λόγια, ποὺ κατασκευάζεται στὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου ποὺ....κρίνει! Τὸν Θεὸ οὔτως ἤ ἅλλως, ἀσύλληπτος ὡς Εἶναι, δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ Τὸν ἐχθρεύεται καὶ νὰ Τὸν κρίνει.
Ἡ Ἐκκλησία συμπονεῖ καὶ ἀγαπᾶ, χωρὶς νὰ ἀποκλείει κανέναν, οὔτε φυσικὰ τὸν ταλαίπωρο «σύγχρονο μορφωμένο ἄνθρωπο» ποὺ κατασκευάζει τὸ εἴδωλο τῆς ἀθεΐας καὶ δηλώνει «ἄθεος». Ἀπεναντίας ἡ Ἐκκλησία συμπονώντας θέλει   νὰ  «ἀπαγάγει» τὸν συνάνθρωπο ἀπὸ τὰ εἴδωλα ποὺ εἰσαγάγει ὁ ἐχθρὸς στὸν νοῦ, καὶ τὴν ψυχή του, καὶ νὰ τὸν ὀδηγήση στὴν ἀλήθεια, ποὺ εἶναι ὁ Κύριος.
Ἀναλογικὰ καὶ δίκαια, κατὰ τὴν γνώμη μου, θὰ πρέπει νὰ ἀναφερθοῦμε καὶ στὸν  αὐτόκλητο «ὑπερασπιστὴ» τῆς πίστεως καὶ τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος «ὑποστηρίζει» τὸ «φανταστικὸ ὁμοίωμα τοῦ χριστιανισμοῦ» ποὺ ἔχει ὁ δικὸ του νοῦς  κατασκευάσει! Ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ ἰδίου «νομίσματος», ποὺ δοκιμάζει ὅλους μας, ὅσο δὲν μποροῦμε   νὰ εἰσέλθουμε  στὸ βάθος τῆς ὕπαρξὴς μας, καὶ μένουμε στὴν ἐπιφάνεια τοῦ ἐαυτοῦ μας ποὺ κατασκευάζει  εἴδωλα αὐτοδικαίωσης.

Ἡ Ἐκκλησία μας διδάσκει τὴν Μετάνοια καὶ τὴν Ταπεινοφροσύνη, ποὺ πηγάζουν ἀπὸ τὴν ἐπίγεια παρουσία τοῦ Κυρίου καὶ τῶν Ἁγίων Του, σὰν τὴν ὀδὸ ποὺ μᾶς χαρίζει τὴν πίστη, γιατὶ μὲ Αὐτὰ ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ κρίνη ποτὲ κανέναν καὶ τίποτα ἀφ᾽ ἑνὸς, καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἑπαινέση ποτὲ τὸν ἐαυτὸ του ἀφ῾ ἑτέρου, ἀποθώντας ἔτσι τὰ εἴδωλα τοῦ αἰώνα, ποὺ ἐμποδἰζουν τὸν ἄνθρωπο στὸ νὰ ἀποδεχθεῖ τὴν ἀπόλυτη Ἀλήθεια, τὸν Κύριο, ἀνακαλύπτοντας συνάμα τὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο ποὺ προέρχεται καὶ καταλήγει σὲ Αὐτόν!

[Σωτήριος]

Αγαπητέ Iaspis χαίρεται, έτσι είναι, όλες οι κρίσεις κατά του χριστιανισμού, ή έχουν σκοπό την αντικατάσταση του, φυσικά, μέσω δικών τους κριτηρίων περί του Θείου, που Ιστορικά δεν είναι τίποτα άλλο, εκτός από μάζεμα και πρόταγμα επί μέρους αιρέσεων, ακόμη δε και την προσαρμογή του, που αναφέρονται άλλοι όψιμοι (σωτήρες), σε κοινωνικό οικονομικά συστήματα, που πράγματι ως ένα βαθμό υπάρχουν στοιχεία ως προς την διαβίωση και συμπεριφορά του ανθρώπου, μέσα στην Αγία γραφή, τον Λόγο Του Άγιου Θεού, που όμως αν δεν συνδεθούν με την ψυχή και την ανάταση της, χάνουν την αξία τους και γίνονται λόγοι εκ του πονηρού, διότι προτάσσονται για να ρίξουν στάχτη στα μάτια και όχι προς μετάνοια που είναι και το ζητούμενο. Όσον αφορά και την τρίτη ομάδα με επιστημονικοί δήθεν θεώρηση, αυτήν όπου βλέπουν τρομάρα τους, την τροχοπέδη, τάχα μου τάχα μου στον Χριστιανισμό, εμπόδιο στον άνθρωπο να αναπτυχθεί και να καταλάβει τα ελεύθερα βουνά της γνώσης, Ιστορικά έχουν διαψευσθεί και ως προς το όποιον του Λαού, αλλά και το αποτέλεσμα των επιστημονικών ανακαλύψεων, που όπως έλεγε και έγραψε και βιβλίο ο Φρόιντ,  Πολιτισμός πηγή δυστυχίας, αλλά και γενικότερα ο κίνδυνος που καθημερινά από τις διάφορες εφευρέσεις, με αντίτιμο τον πόλεμο με όπλα μαζικής καταστροφής, αλλά και την μόλυνση του περιβάλλοντος. Ακόμη συγχώρα με που σαν φρέσκος στην Ορθόδοξη πίστη, (ήμουν άθρησκος), δυσκολεύουμε πολύ να διανθίσω τον λόγο μου, με ωραία χορεία από τον λόγο Της Αγίας γραφής.

[Iaspis]

Ὡραῖα τὰ τοποθετεῖτε κ. Σωτήρη, κατὰ τὴν γνώμη μου. Συμφωνῶ μαζὶ σας!
Ξέρετε, εἶμαι καὶ ἐγώ «φρέσκος» στὴν Ὀρθόδοξη πίστη καὶ, παρότι προαιροῦμαι τὸν Κύριο, μεταλαμβάνω τῶν Θείων μυστηρίων, συμμετέχω στὴν λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ καθοδηγοῦμαι πνευματικὰ ἀπὸ τὸ πετραχήλι, μοῦ προκύπτει νὰ βλέπω συχνὰ στὸν ἐαυτὸ μου χαρακτηριστικὰ καὶ τῶν τριῶν ἀνάξιων στάσεων ποὺ περιγράφετε πιὸ πάνω! Βέβαια τὴν στιγμὴ τοῦ «ἐγκλήματος» σπανίως ὁ «ἐγκληματίας» αἰσθάνεται τὴν ἐνοχὴ τὸσο ἄμεσα, ὥστε νὰ ἀποτραπεῖ τὸ «ἔγκλημα»! Ὅμως ὑπάρχει, δόξα τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, καὶ τὸ μετὰ. Γιατὶ χωρἰς αὐτὸ ἀγαπητὲ ἀδελφὲ θὰ εἴμαστε ὅλοι, νομίζω, χαμένοι!  Γιὰ αὐτὸ λοιπὸν «τὸ μετὰ» ἴσως νὰ σταυρώθηκε ὁ Χριστὸς, φέροντας τὴν Χάρη τῆς Μετανοίας στὸν βίο τῆς ἀπωλείας!

Μᾶλλον ὅμως δὲν εἶναι ἁπλὴ καὶ εὔκολη ἡ Μετάνοια. Μοιάζει μὲ ὁδὸ, μὲ πορεῖα περισσότερο παρὰ μὲ ἔργο. Δηλαδὴ ἐξαρτᾶται, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν προαίρεση καὶ τὴν ἔντασὴ της, καὶ  ἀπὸ τὴν συνέχεια της! Πάει μακρυὰ αὐτὴ ἡ ὁδὸς, καὶ ὑπερβαίνει τὴν ζωὴ μας, τὴν καθημερινότητὰ μας, μπαίνει σὰν ἀρχὴ σὲ ὅ,τι κάνουμε ἤ λέμε καὶ τὸ καθορίζει.  Ἀναρωτιέμαι συχνὰ, ἐὰν ὑπάρχει χρόνος ἤ τόπος, γι αὐτὸν ποὺ μετανοεῖ ἐν Κυρίω, πέραν τοῦ χρόνου καὶ τοῦ τόπου τῆς Μετανοίας!
Συγχωρήστε με καὶ ἐσεῖς ποὺ δυσκολεύομαι νὰ διανθίσω τὸν λόγο μου μὲ χωρεία τῆς Γραφῆς· εἶμαι «φρέσκος» στὴν Ὀρθόδοξη πίστη, ἦμουν (καὶ ἴσως εἶμαι ἀκόμα) ἄθρησκος, γι αὐτὸ δὲν μπορῶ καὶ πολλὰ...Ἐὰν λείψη, γιὰ ὁποιονδήποτε λόγο  ἡ Μετάνοια, εὐρίσκομαι ξεκάθαρα ἀντιμέτωπος μὲ τὴν ἀπώλεια, τὴν ὁποία διακρίνω καὶ σὲ ὅλους ἀνεξαιρέτως τοὺς ἀνθρώπους, ὅσο ἡ Μετάνοια δὲν προηγεῖται καὶ δὲν ἕπεται ὁποιουδήποτε λόγου ἤ πράξεως!

Συγγνώμη ποὺ περιαυτολόγησα.