Κάντε μια καλή φιλία

[Βασιλείου Μάριος]

Τους φίλους τους διαλέγουμε και πρέπει να τους διαλέγουμε. Τους γονείς μας ή τα αδέλφια μας δεν έχουμε τη δυνατότητα να τους διαλέξουμε. Είμαστε υποχρεωμένοι εκ των πραγμάτων να τους δεχτούμε όπως αυτοί είναι, έστω κι αν διαφωνούμε με μερικές ή πολλές από τις ενέργειές τους. Αντίθετα, τους φίλους έχουμε τη δυνατότητα να τους διαλέξουμε γι\' αυτό και η ευθύνη για μια σωστή ή λαθεμένη εκλογή είναι ολοκληρωτικά δική μας.

Για να δημιουργήσουμε λοιπόν μια καλή φιλία πρέπει να κάνουμε:

[α] Καλή επιλογή. Μερικά παιδιά κάνουν το λάθος να περιμένουν από τους άλλους να τους διαλέξουν για φίλους τους. Αν οι άλλοι αδιαφορήσουν αρχίζουν να παραπονούνται ότι δε τους παραδέχονται ή τους περιφρονούν. Αυτό συμβαίνει συνήθως σε παιδιά με μειωμένη αυτοεκτίμηση που από τη στάση ή τις ενέργειες των άλλων ζητούν αναγνώριση. Φυσικά, αυτή η στάση τους δεν είναι σωστή, επειδή επιδεινώνει αντί να λύσει το πρόβλημά τους.

Ο καθένας μας πρέπει να κάνει επιλογή των ανθρώπων που θέλει για φίλους του. Καθώς, καθημερινά ερχόμαστε σε επαφή και γνωριμία, άλλοι με λίγους και άλλοι με πιο πολλούς ανθρώπους, δημιουργούμε μια εικόνα για τον καθένα απ\' αυτούς. Εφόσον η εικόνα που έχουμε αποκτήσει γι\' αυτούς είναι καλή, μπορούμε να τους πλησιάσουμε πιο πολύ, για να διακρίνουμε αν ταιριάζουμε μ\' αυτούς, αν ακολουθούν παρόμοια μ\' εμάς πορεία στη ζωή κι αν έχουν κοινά με μας ενδιαφέροντα.

Αν αυτό συμβαίνει κι εφόσον κι εκείνοι ανταποκρίνονται θετικά στη φιλία μας, μπορούμε να προχωρήσουμε πιο πολύ για να διαπιστώσουμε αν τους χαρακτηρίζει ειλικρίνεια, ευθύτητα, εχεμύθεια, πιστότητα και προθυμία για προσφορά. Αυτά φυσικά δε μπορούμε να τα διαπιστώσουμε από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά σιγά - σιγά.

Αν καθώς αναπτύσσονται οι σχέσεις μας διαπιστώσουμε ότι κάτι δεν πάει καλά, τότε καλύτερα είναι να περιμένουμε ή να οπισθοχωρήσουμε προσωρινά, μέχρις ότου βεβαιωθούμε ότι μπορούμε να συνεχίσουμε ή και να αναπτύξουμε τις σχέσεις μας πιο πολύ.

[β] Σωστά κριτήρια. Καθώς αρχίζει μια φιλία, καλό είναι να ρωτούμε τον εαυτό μας: Γιατί προτιμώ αυτόν ή αυτούς τους ανθρώπους σαν φίλους μου και όχι κάποιους άλλους; Είναι γιατί κι αυτοί έχουν τα ίδια με μένα ενδιαφέροντα κι επιθυμούν να ζήσουν μια σωστή και καθαρή ζωή ή μήπως επειδή κι αυτοί ζουν μια χαλαρή από ηθική άποψη ζωή κι έτσι ταιριάζω πιο καλά μαζί τους; Αν συμβαίνει το δεύτερο πρέπει να ανησυχήσω.

Επίσης πρέπει να ρωτούμε τον εαυτό μας: Γιατί αυτοί ειδικά αυτοί, οι νέοι ή μεγαλύτεροι με προτιμούν για φίλο τους; Είναι γιατί βλέπουν σε μένα κάτι το καλό, κι επιθυμούν να το μιμηθούν ή μήπως επειδή ζω κι εγώ μια χαλαρή ηθικά ζωή, παρόμοια με τη δική τους; Αν για παράδειγμα κάποιος επιζητεί τη φιλία μου με βασικό σκοπό να κριτικάρει ή να κουτσομπολεύει κάποιους άλλους, θα πρέπει να προσέξουμε πολύ, μήπως είμαστε κι εμείς εύκολοι στη κριτική ή έχουμε την τάση να κουτσομπολεύουμε.

Γι\' αυτό καλό είναι να ρωτούμε κάθε λίγο τον εαυτό μας: Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της φιλίας; Θα με βοηθήσει να αναπτυχθώ πνευματικά ή μήπως με παρασύρει πιο χαμηλά; Αν διακρίνω ότι το δεύτερο μπορεί να συμβεί, καλά είναι να αναθεωρήσω τις σχέσεις μου πριν είναι πια πολύ αργά.

Το δυστύχημα είναι ότι σε τέτοιες περιπτώσεις δε συνειδητοποιούμε συνήθως τη δική μας κατηφορική πορεία, επειδή αρχίζουμε να δικαιολογούμε τα αδικαιολόγητα και να ανεχόμαστε στον εαυτό μας πράγματα που άλλοτε τα θεωρούσαμε απαράδεκτα.

Γι\' αυτό το λόγο πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις γνώμες και στην κριτική που μας κάνουν οι άλλοι σε σχέση με τις φιλίες που έχουμε αναπτύξει και όχι να αγανακτούμε εναντίον τους μόλις μας προειδοποιήσουν για τις σχέσεις μας με τους φίλους μας, ιδιαίτερα αν οι συμβουλές προέρχονται από τους γονείς μας, στενούς συγγενείς ή φίλους μας.

[γ] Η βάση της φιλίας. Μια απορία που δημιουργείται συχνά σε νέους ή νέες είναι: Πρέπει ή όχι να λαμβάνεται υπόψη η μόρφωση στη δημιουργία μιας φιλίας;

Είναι αλήθεια ότι όσο πιο πολλά είναι τα κοινά ενδιαφέροντα τόσο πιο σταθερή μπορεί να είναι μια φιλία. Γι\' αυτό το λόγο μερικοί νέοι που τους αρέσει, για παράδειγμα, ο αθλητισμός συνδέονται πιο στενά με νέους που επίσης έχουν μεγάλο ενδιαφέρον στον αθλητισμό.

Με αυτή την έννοια είναι φυσικό για κάποιον που τέλειωσε μια πανεπιστημιακή σχολή να αισθάνεται ότι τον συνδέει κάτι επιπλέον με έναν άλλο που έχει επίσης τελειώσει κάποια ανώτερη σχολή. Κι ότι εκείνος μπορεί να αντιληφθεί καλύτερα τα προβλήματά του.

Στους χριστιανούς όμως υπάρχει κάτι που τους συνδέει στενά - η κοινή πίστη τους και η κοινή πνευματική πορεία τους που είναι κάτι πολύ ανώτερο από κάθε άλλο στη ζωή. Γι\' αυτό και η μόρφωση, ο αθλητισμός, τα επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα, η κοινωνική ή εθνική τους προέλευση και καταγωγή, όπως και όλα τα άλλα επίγεια ενδιαφέροντά τους, δε παίζουν βασικό ρόλο στις φιλίες τους, αλλά παίρνουν δευτερεύουσα θέση.

Για τους χριστιανούς, η βάση της φιλίας τους είναι η κοινή πίστη και ο κοινός προορισμός τους. Η κοινή πορεία και ο κοινός αγώνας τους για τη διάδοση της αλήθειας του Θεού, που μπορεί να ικανοποιήσει και να φωτίσει κάθε άνθρωπο που γεννιέται επάνω στη γη.

 
Κίνητρα για μια φιλία

[α] Η ανάγκη για επικοινωνία. Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε σαν ένα κοινωνικό \"ον\" και γι\' αυτό χρειάζεται επικοινωνία με άλλους ανθρώπους. Η ανάπτυξη φιλίας ικανοποιεί αυτή την έμφυτη ανάγκη του.

[β] Η ανάγκη να βρει και να προσφέρει αγάπη. Όλοι μας θέλουμε να νιώθουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που μας αγαπούν και όλοι μας χαιρόμαστε όταν μας δίνεται η ευκαιρία να προσφέρουμε αγάπη και συμπάθεια.

[γ] Η ανάγκη να βρει και να προσφέρει εκτίμηση, αναγνώριση της αξίας και κατανόηση. Ο καθένας από μας έχει την αξία του, την οποία από τη μικρή ακόμη ηλικία προσπαθούμε να δείξουμε στους άλλους. Έχουμε ανάγκη από την εκτίμησή τους, την αναγνώρίση της αξίας μας και την κατανόησή τους για τη συμπεριφορά και τις ενέργειές μας. Γι\' αυτό και αναπτύσσουμε ευκολότερα φιλία με άτομα που μας εκτιμούν και μας αναγνωρίζουν.

[δ] Η ανάγκη για ψυχαγωγία. Από τη φύση μας είμαστε φτιαγμένοι για μια καλή και ευχάριστη ζωή, γι\' αυτό και επιδιώκουμε να βρούμε κάτι που θα μας χαροποιήσει. Φυσικά, η κύρια πηγή της χαράς του χριστιανού είναι ο Κύριος του, ο Ιησούς Χριστός. Αλλά ακριβώς αυτή τη χαρά που του δίνει Εκείνος, ο πιστός θέλει να τη μοιραστεί και με άλλους. Οι συναναστροφές του, οι εκδρομές του, γίνονται πολύ πιο ευχάριστες όταν συμμετέχουν σ\' αυτές και φίλοι του.

[ε] Η ανάγκη για ασφάλεια. Σαν άτομα είμαστε δημιουργημένοι για μια ζωή ειρήνης και ασφάλειας. Η παρουσία φίλων γύρω μας, ενισχύει το συναίσθημα της ασφάλειας, ενώ η απουσία τους, δημιουργεί σε αρκετά άτομα συναίσθημα ανασφάλειας. Αυτό παρατηρείται, ιδιαίτερα, σε άτομα με μειωμένη αυτοεκτίμηση.


 Προϋποθέσεις για μια καλή φιλία

Για να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί μια καλή φιλία πρέπει να υπάρξει:

[α] Αμοιβαία ειλικρίνεια και ευθύτητα. Δε μπορεί να αναπτυχθεί στενή φιλία ανάμεσα σε δύο ανθρώπους όταν λείπει η ειλικρίνεια και η ευθύτητα από τη σχέση τους. Θέλουμε τους φίλους μας να παρουσιάζονται μπροστά μας με ανοιχτά πάντα χαρτιά, τουλάχιστον σ\' αυτά που θέλουν να μοιραστούν μαζί μας. Μάλιστα άσο πιο ειλικρινείς και ευθείς είναι απέναντί μας τόσο πιο πολύ νιώθουμε ότι μπορούμε να ανοίξουμε την καρδιά μας σ\' αυτούς. Ακόμη και η παραμικρή υποψία για ανειλικρίνεια, μπορεί να μας ψυχράνει και να καταστρέψει τη φιλία μας.

[β] Αμοιβαία εχεμύθεια. Με τους φίλους μας θέλουμε να μοιραζόμαστε τις χαρές και τις λύπες, τις προσδοκίες και τις απογοητεύσεις μας. Γι\' αυτό αισθανόμαστε την ανάγκη να τους εμπιστευθούμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στη ζωή μας και τα σχέδια και όνειρα που κάνουμε για το μέλλον μας. Έχουμε όμως την απαίτηση απ\' αυτούς να τα κρατήσουν μυστικά. Αν διαπιστώσουμε ότι τους λείπει η εχεμύθεια, ψυχραίνεται η καρδιά μας απέναντί τους και νιώθουμε ότι δεν είναι άξιοι να γίνουν φίλοι μας.

[γ] Αμοιβαία πιστότητα. Η απιστία είναι κάτι που δε μπορούμε να ανεχθούμε από κανέναν και πολύ περισσότερο από κάποιο φίλο μας. Από τη στιγμή που θέλει να είναι φίλος μας έχουμε την απαίτηση να σταθεί πιστός σε μας, έστω κι αν δε μας έχει δώσει υπόσχεση για κάτι τέτοιο. Αυτό γιατί δε μπορεί να συνδυαστεί αληθινή φιλία με την απιστία. Η απιστία κάποιου φίλου μας είναι ένα τρομερό χτύπημα για μας και τις περισσότερες φορές, μας πληγώνει πολύ. Νιώθουμε ότι απατηθήκαμε και ότι προδόθηκε η εμπιστοσύνη που δείξαμε σ\' αυτόν.

[δ] Αμοιβαία προσφορά. Η αλληλοεκτίμηση, η αλληλοκατανόηση και η αλληλοσυμπαράσταση είναι απαραίτητα στοιχεία για την εδραίωση και διατήρηση μιας στενής φιλίας. Αντίθετα, όταν ο ένας μόνο προσφέρει και ο άλλος περιορίζεται πάντα στο να παίρνει, δε μπορεί να διατηρηθεί για πολύ στενή φιλία μεταξύ τους. Αργά ή γρήγορα, ο πρώτος θα κουραστεί και θα σταματήσει να δίνει και ο δεύτερος θα διαπιστώσει ότι δε μπορεί πια να παίρνει. Μόνο όταν υπάρχει και διατηρείται η αμοιβαία προσφορά μπορεί η φιλία να συνεχιστεί και να ριζώσει καλά και βαθιά.

[ε] Αμοιβαία καλή ηθική γραμμή. Η φιλία, αυτή καθεαυτή, είναι ουδέτερη από άποψη ηθικής. Δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε καλή ούτε κακή. Γίνεται όμως αυτόματα καλή όταν αναπτύσσεται ανάμεσα σε καλούς από άποψη ηθικής ανθρώπους και κακή, όταν αναπτύσσεται ανάμεσα σε κακούς ηθικά ανθρώπους ή ανάμεσα σε κάποιον καλό και έναν άλλο που επιμένει σε μια κακή, από ηθική άποψη ζωή.

Η τελευταία περίπτωση δε μπορεί να χαρακτηριστεί σαν καλή φιλία αλλά σαν κακή, όχι μόνο γιατί ο καλός μπορεί να παρασυρθεί σε κάτι το κακό - αφού είναι γνωστό ότι το κακό μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα από το καλό - αλλά και επειδή με τη φιλία του δείχνει ότι δεν τον ενοχλεί ή ίσως και τον ευχαριστεί η κακή ή η ανήθικη συμπεριφορά και ζωή του φίλου του.