Η ανάδυση του αθεϊσμού στις ΗΠΑ

[ρωμηός]

ΗΠΑ: πέντε βιβλία αλλάζουν την εικόνα του «πιο χριστιανικού κράτους στον κόσμο»


Μπεστ σέλερ οι νέοι αθεϊστές


ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
Του ΘΑΝΑΣΗ ΤΣΙΤΣΑ


Ενα σημαντικό κύμα διανοουμένων που βρίσκεται σε μετωπική σύγκρουση με τη θρησκεία αναδύεται τα τελευταία χρονια στις ΗΠΑ.



Η θρησκεία παίζει μεγάλο ρόλο στις ΗΠΑ. Οπως και η άρνησή της...
Τουλάχιστον πέντε βιβλία των αποκαλούμενων Νέων Αθεϊστών έγιναν μπεστ σέλερ. Το «Τέλος της Πίστης» και το «Επιστολή σε ένα Χριστιανικό Εθνος» του Σαμ Χάρις, το «Λύνοντας τα Μάγια» του Ντάνιελ Ντένετ, η «Θεϊκή Πλάνη» του Ρίτσαρντ Ντόκινς και σήμερα «Ο Θεός Δεν Είναι Τέλειος» του Κρίστοφερ Χίτσενς. Τα αμερικανικά ΜΜΕ σκανδαλίστηκαν αρκετά, επιτέθηκαν με ορμή, αλλά και «παραφούσκωσαν» το φαινόμενο.

Παρά την έντονη καχυποψία, σύμφωνα με το περιοδικό «Nation», αυτοί οι τέσσερις έγιναν συγγραφείς που θα πρέπει κάποιος να διαβάσει. Το αξιοσημείωτο γεγονός δεν είναι αυτά καθεαυτά τα βιβλία (οξείες αχαλίνωτες επιθέσεις κατά της θρησκείας, με διαφορετικά στιλ γραφής), αλλά ότι πέτυχαν να αγγίξουν τον μέσο αναγνώστη και να γίνουν μπεστ σέλερ. Μήπως αυτό συνέβη επειδή οι Αμερικανοί κουράστηκαν από τη θρησκοληψία των τελευταίων ετών; Θα ήταν παρήγορο -μα πολύ αισιόδοξο- εάν μπορούσαμε να το εξηγήσουμε ως σημείο πολιτισμού.

Ωστόσο, η επιτυχία των νέων αθεϊστών να αντανακλά κάτι σημαντικό όσον αφορά το κοινό τους. Παλαιότερα στις ΗΠΑ, οι αθεϊστές και οι κοσμικοί ανθρωπιστές ήταν μια ντροπαλή μειονότητα -σχεδόν χωρίς φωνή, σε θέση άμυνας, που τους χλεύαζαν, τους απειλούσαν και τους αγνοούσαν. Οπως σημειώνει η Σούζαν Τζέικομπαϊ, στο βιβλίο της «Freethinkers», συνέπεσε η πιο δραματική προεδρική ομιλία όλων των εποχών να γίνει στον καθεδρικό της Ουάσιγκτον, τρεις ημέρες μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Ηταν τόσο μεστή σε θρησκευτική ορολογία που ακουγόταν σαν κήρυγμα. Την απηύθυνε ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους περιτριγυρισμένος από εκπροσώπους εβραίων, μουσουλμάνων και χριστιανών, αλλά δίχως κάποιον που να αντιπροσωπεύει τα 10 εκατομμύρια των μη θρησκευόμενων Αμερικανών. Σε αυτή τη σημαντική στιγμή για την Ιστορία των ΗΠΑ, ήταν σαν να μην υπήρχαν.

Πόσοι οι άπιστοι;

Τα χρόνια που ακολούθησαν γνωρίζουμε με πόσο ζήλο πολιτικοποιήθηκαν οι συντηρητικοί χριστιανοί και πώς οι Ρεπουμπλικανοί αγκάλιασαν τα αιτήματά τους, κυρίως ενάντια στην έκτρωση και στον γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων. Συχνά ακούμε ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των Αμερικανών πολιτών δεν πιστεύει στον Θεό και ότι, σύμφωνα με φετινή δημοσκόπηση του περιοδικού «Newsweek», το 91% πιστεύει. Αυτό, όμως, δεν αληθεύει. Πόσοι άπιστοι υπάρχουν; Είναι δύσκολο να απαντηθεί με ακρίβεια. Σύμφωνα με την έρευνα για την αμερικανική θρησκευτική ταυτότητα, 1 στους 7 Αμερικανούς δηλώνει άθρησκος. Η πιο πρόσφατη έρευνα -η Baylor Religion Survey- υποστηρίζει ότι πρέπει να αναπροσαρμοστεί ο αριθμός αυτός, αποκλείοντας εκείνους που πιστεύουν σε κάποιον θεό, αλλά δεν ανήκουν σε κάποια θρησκεία. Δίκαιη, αλλά λίγο αναξιόπιστη: Υπολογίζει όλους εκείνους που πιστεύουν σε μια «ανώτερη δύναμη» -αλλά όχι στον Θεό- σαν να πιστεύουν στον Θεό.

Ενα γενικότερο ζήτημα, που επηρεάζει αυτές τις έρευνες, είναι ότι οι ερωτηθέντες διστάζουν να δώσουν απαντήσεις που να μην είναι ευρέως αποδεκτές σε μια κοινωνία που το να πιστεύεις είναι ο κανόνας. Δίνοντας επιπλέον τις επιλογές «Δεν είμαι σίγουρος» και «Θα προτιμούσα να μην απαντήσω», σχεδόν 1 στους 4 Αμερικανούς, δεν πιστεύει.

Ολα αυτά βοηθούν στην κατανόηση της δημοτικότητας των νέων αθεϊστών. Η μεγάλη επιτυχία τους είναι ότι μίλησαν σε αυτούς και αντ\' αυτών. Αυτοί οι συγγραφείς αφιερώθηκαν στο να «λύσουν τα μάγια» που έκανε η θρησκευτική επιρροή, στο να ξεπεράσουν μια κατάσταση όπου όλοι οι άλλοι τομείς της καθημερινότητας μπορούν να δέχονται αναλυτική κριτική, ενώ η πίστη έχει γίνει επίκεντρο, αλλά έχει απαλλαχθεί από κάθε σοβαρή συζήτηση.

Οσο για τις κριτικές ότι το «παράκαναν», φυσικά, έτσι είναι. Τα πολλά τους ελαττώματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τα δυνατά τους σημεία. Δείχνουν ελάχιστη κατανόηση για τη θρησκεία και ελάχιστο ενδιαφέρον. «Επιτιθέμενοι στη θρησκεία, αυτοί οι τέσσερις σπάνε το ταμπού να μιλήσουν σοβαρά γι\' αυτήν. Μαχόμενοι ενάντια στο φαινόμενο που θεωρούν ότι κατακλύζει τη ζωή στην Αμερική, αξίζουν θαυμασμό για το κουράγιο και τη δύναμή τους», έγραψε ο Ρόναλντ Αρονσον στο περιοδικό «Nation».

«Συμμαχία»

Οι νέοι αθεϊστές έβγαλαν πολλούς Αμερικανούς από το αίσθημα ντροπής που τους έπνιγε. Η αισιοδοξία του Διαφωτισμού έδινε κάποτε στους άπιστους ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο εάν ήταν βασισμένη στον Μαρξισμό, στη δημοκρατία, στην επιστήμη ή στην εκπαίδευση. «Αυτή η επίθεση πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε πιο πολιτικά και φιλοσοφικά», υποστηρίζει ο Αρονσον. «Αυτό απαιτεί, σαν πρώτο βήμα, τη δημιουργία μιας συμμαχίας μεταξύ των άπιστων και των φυσικών τους συμμάχων: τα πολλά εκατομμύρια των Αμερικανών που ανήκουν, θεωρητικά, σε μια θρησκεία, αλλά, ουσιαστικά, ζουν χωρίς να έχουν επαφή ούτε με τη θρησκεία ούτε με τον Θεό ή ανήκουν σε μια εκκλησία, αλλά είναι \"τακτικοί αθεϊστές\", καθώς και τους πολλούς πιστούς που πιστεύουν σε έναν θεό μακρινό, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με τον κόσμο ή τους ίδιους».

Αυτοί οι πιστοί, καθώς και εκείνοι που θεωρούν τους εαυτούς τους «πνευματικούς» και επαγγελματίες άπιστους, εξηγούν το γιατί το 32% των Αμερικάνων (σύμφωνα με τη μελέτη του Pew) θέλουν λιγότερη θρησκευτική επιρροή στην κυβέρνηση, το 24% θεωρεί ότι ο Μπους μιλάει πολύ για την πίστη και την προσευχή, το 28% δε θεωρεί τις ΗΠΑ χριστιανικό έθνος και ένα, αυξανόμενο, 48% θεωρεί ότι οι Χριστιανοί συντηρητικοί το παράκαναν με το να προσπαθούν να επιβάλουν στη χώρα τις χριστιανικές τους αξίες. Λέτε να υπάρχει... σωτηρία;




ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 27/08/2007